اسوه مقاومت زنان در تداوم نهضت حسيني(3)

پايبندي به حجاب و عفاف
 

از جلوه هاي بارز حضور زنان در حماسه ي عاشورا، تعهد و پايبندي آنان به حرمت ها و احکام خدا و مراعات مسائل حجاب و عفاف است. حضوري اين چنين، نشان مي دهد مشارکت زن در عرصه هاي مبارزات و دفاع از حق، منافاتي با فعاليت هاي بيرون از خانه ندارد، به شرط آنکه حريم عفاف و حدود الهي رعايت شود و متانت لازم مراعات گردد.
اهل بيت امام حسين در سفر کربلا، منادي اين متانت و عفاف بودند؛
هر چند سپاه کوفه به حريم آنان بي حرمتي کردند و در دوران اسارت، آنان را در مضيقه وسايل پوشش قرار دادند، ولي همين که آن آزادزنان، از متعرضان سرسخت اين بي حرمتي بودند، دليل ديگري بر اهميت و قداست حفظ حجاب و عفاف حتي در بدترين شرايط اجتماعي و مضيقه هاي تحميلي است؛ براي نمونه چون کاروان اسراي اهل بيت نزديک دروازه ي شام رسيدند، ام کلثوم، شمر را خواست و فرمود:« مرا با تو حاجتي است. گفت: حاجت ات چيست؟ فرمود: ما را از دروازه اي داخل کن که مردمان کمتر در آن انجمن باشند و بگو سرهاي شهدا را از ميان محمل ها دور کنند تا مردم به نظاره ي سرها مشغول شوند و به حريم رسول خدا نگاه نکنند؛ اما شمر بر عکس عمل کرد و به کارش افتخار مي کرد؛ در اينجا بود که ام کلثوم فرياد زد:« خاک بر دهانت باد اي ملعون! لعنت خداوند بر ستمکاران باد. واي بر تو! آيا افتخار مي کني به اين عملي که انجام دادي؟ آيا افتخار مي کني که فرزندان رسول خدا را در مقابل نامحرم قرار مي دهي و همه به نظاره ي ايشان بنشينند؟!»
وقتي مردم کوفه شجاعت اين دو خواهر داغديده را ديدند، اوضاع بحراني شد و بيم خطر مي رفت. ابن زياد دستور داد آنان را در يکي از خانه هاي همسايه ي مسجد حبس کنند و مأموراني را هم بر آنان گماشت.
در اين زمان در حالي که مردم آشفته حال و پريشان شده بودند و عده اي گريه مي کردند، حضرت زينب با صداي بلند فرياد زد:« جز ام ولد، کسي بر ما وارد نشود. آنان نيز همچون ما اسير شده اند و رنج اسارت را مي شناسند.»
اين کار، هم براي رعايت حريم عصمت و دوري چشم نامحرمان از ذريه ي پيامبر و دختران امام حسين بود، هم جلب عواطف آنان که با سختي هاي
اسيران آشناتر بودند و نسبت به بازماندگان شهدا خوش رفتاري مي کردند.
در سخنراني هاي حضرت زينب، ام کلثوم و فاطمه دختر امام حسين، عمدتاً هتک حرمت اهل بيت مطرح شده و به نحوه ي رفتار والي و مأموران، با حرم و حريم پيامبر، انتقاد شده است؛ چه اينکه هنگام ورود اهل بيت به شام نيز ام کلثوم با بيانات خود، شمر و يزيديان را رسوا کرد.

سيره و ديدگاه حضرت زينب نسبت به مسئله ي حجاب
 

از آنجا که تربيت، فرهنگ و وراثت، همه در شکل گيري انسان، تأثير تام دارند، حضرت زينب هم به پيروي مادرش حضرت زهرا به مسئله ي حجاب و عفاف زن سفارش نمود؛ حتي در خطبه اي رو به يزيد مي فرمايد:
اي يزيد! آيا پنداشتي همين که ما را همچون اسيران به اين شهر و آن شهر کشاندي، براي تو کرامت است؟ اي زاده ي آزادشدگان فتح مکه، آيا اين از عدالت است که همسران و کنيزان خودت در پس پرده باشند، ولي دختران رسول خدا را به عنوان اسير روانه کرده اي، پرده هاي حرمت آنان را دريده اي، چهره هايشان را آشکار ساختي و زير سلطه ي دشمنان از اين شهر به آن شهر مي کشاني؛ آن گونه که مردم آبادي ها و شهرها به آنان مي نگرند و دور و نزديک، چهره ي آنان را تماشا مي کنند... .
دقت در اين خطبه نشان مي دهد که حضرت زينب تا چه حد بر مسئله ي حجاب تأکيد داشتند. جداً اين مسئله در نظر حضرت زينب چه ويژگي اي داشت که در حضور يزيد با آن همه جناياتي که به اهل بيت شد، او با عفاف و حميت ديني بي نظير با لحني تحقيرآميز و با اشاره به
سابقه ي کفر و شرک بني اميه، او را چنين مورد خطاب قرار ميدهد:« اين از مردانگي و حميت است، تو که خاندان و پدرانت بعد از فتح مکه آزاد شدند، زنان خود را در پس پرده و زنان اهل بيت را در معرض ديد قرار مي دهي.» اين خود نشانگر وقار و متانت و پوشش زينب با فرط فقر و کمبود امکانات در مجلس يزيد است که در صحبت با يزيد، مقنعه ي خود را بر سر و صورت کشيد و فرهنگ غني خود را نشان داد.
اينک بايد زنان پاکدامن و شجاع ايران اسلامي، در تبعيت از اين اسوه ها، هم در صحنه ي مبارزات و راهپيمايي ها و تظاهرات ضد طاغوت حضور فعال داشته باشند و هم در حضور سياسي - اجتماعي خود حجاب خود را حفظ کنند. اين درسي است که از عاشورا آموخته اند و بايد آموخت.

پرستاري و رسيدگي به امور امدادگري
 

علاوه خدمات امدادگري بر رزمندگان حامي امام حسين، پرستاري از امام سجاد که در آتش تب مي سوخت و با امدادهاي الهي، جهت استمرار نعمت امامت و به بار نشستن رسالت فرهنگي نهضت، بهبود يافت، از محورهاي خدمات ارزنده زنان در نهضت حسيني بود.
به حق در نظام مقدس جمهوري اسلامي، روز ميلاد حضرت زينب روز پرستار نام گرفته تا هم از شخصيت ممتاز کاروان سالار فرهنگي نهضت عاشورا تجليل شود و هم از خدمات قشري خدمتگزار و گمنام که فرشته هاي تسکين آلام و دردهاي مردم بوده و هستند.

حفاظت از فضايل و ارزش هاي اسلامي
 

پافشاري بر حفظ ارزش ها نيز از جايگاه ويژگي هاي ممتاز زنان عاشوراست.

عمق ابعاد عاطفي نهضت حسيني
 

يکي از آثار شايان تجليل زنان در نهضت حسيني « عمق ابعاد عاطفي نهضت حسيني» است؛ هرچند قيام خونين کربلا داراي مباني بسيار محکم و دلايل قانع کننده اي بوده و هست و اهل نظر متوجه ابعاد گوناگون سياسي و اجتماعي و منطق رساي آن هستند و هرکس از ديدگاهي آن را تحليل کرده است، اما انصاف اين است که هيچ صحنه اي عاطفي تر از واقعه ي کربلا در طول وقايع اسلام نمي توان سراغ گرفت.

شهيدپروري
 

تربيت نسلي شهادت طلب و جان نثار، پيام عاشوراست به همه ي مادران در مورد حضرت زينب که دو پسرش عون و محمد در کربلا به شهادت رسيدند و هم مادر شهيد، و عمه ي شهيد و خواهر شهيد بود؛ چه اينکه صبر و مقاومت او در برابر اين شهادت ها بود که او را قهرمان ساخت.
در انقلاب اسلامي و دفاع مقدس، مادران و خواهران شهدا همچنين همسران جوان شهيدان جبهه، برترين الگوهاي ايمان و صبر و افتخار به شهادت را از عاشورا و از حضرت زينب گرفتند. امام امت درباره ي بانوان رشيد و دلاور ايران اسلامي فرموده است:
زنان در عصر ما ثابت کردند که در مجاهده دوشادوش مردان، بلکه مقدم بر
آنان هستند.شما خواهران عزيز و شجاع، پيروزي را براي اسلام بيمه کرديد. زنان عزيز ما سبب شدند تا مردان شجاعت پيدا کنند. من هر وقت بانوان را مي بينم که با عزم و اراده ي قاطع در راه هدف، حاضر به همه طور زحمت، بلکه شهادت هستند، مطمئن مي شوم که اين راه به پيروزي ختم مي شود.
سلام خدا بر آن زنان پاک پيرو ولايت که وظيفه ي شرعي خود را در آن ميدان رويارويي حق و باطل، به خوبي ادا کردند و درود خدا بر زنان آگاه، فهيم و پيرو ولايت فقيه در عصر افتخار امام خميني که به خوبي از مکتب سيدالشهدا درس شجاعت، حضور در جبهه، تقويت روحيه ي مجاهدين في سبيل الله، پايبندي بر عفاف، عصمت و رعايت حجات برتر را آموختيد و دوشادوش با مردان، در آن ميدان رويارويي حق و باطل، به خوبي وظيفه ي خود را ادا کردند و درود خدا بر زنان آگاه و فهيم که همسران و فرزندان شان را تقديم انقلاب کردند.

نتيجه
 

عاشورا را نمي توان در قلمرو قشر خاصي محدود کرد؛ تأثير و درس هاي آن براي همگان است و از آنجا که نيمي از افراد جامعه ي ما را زنان و دختران تشکيل مي دهند و از آنجا که در نهضت حسيني سهمي به سزا بر دوش بانوان کاروان حسيني استوار بود و عاشورا ماندگاري خود را مرهون فداکاري و قهرماني هاي خانواده ي امام حسين به خصوص زينب کبري مي داند، از اين رو امروز تکليف اجتماعي فقط به عهده ي مردان نيست و زنان ما بايد از آنجا که پاي حمايت از دين در ميان است، هميشه در صحنه حاضر باشند؛ چه اينکه در تداوم خطي که حضرت زينب در حمايت از امام
معصوم و افشاگري عليه رويه هاي ناسالم حکام داشت، حضرت زينب نيز در نهضت کربلا دوشادوش حسين بن علي مشارکت داشت و براي ايفاي نقش، در معيت امام خويش از مدينه تا مکه و از آنجا تا کربلا آمد و در صحنه هاي مختلف حضوري فعال و تأثيرگذار داشت.
عمده ترين محورهايي که مي توان از حضور زن در نهضت عاشورا برداشت کرد، موارد ذيل است:
1. صبر و پايداري و مقاومت در برابر سختي ها و مصيبت ها، چه در طول نهضت و چه بس از حادثه ي عاشورا؛
2. شهامت و دليري در افشاي حقايق و گفتن سخن حق در برابر سلطه ي جائر که در اسلام از بزرگ ترين جهادهاست؛
3. پيام رساني و تبيين روشنگري در طول سفر، حتي پس از بازگشت از سفر کربلا به مدينه که توسط حضرت زينب و ام کلثوم و ديگر بانوان اهل بيت انجام مي گرفت؛
4. انجام پرستاري، پشتيباني و امدادگري در روز عاشورا و صحنه هاي پس از آن؛
5. روحيه بخشي به رزم آوران يا ترغيب مادران يا همسران شهدا نسبت به دفاع از امام و رهبري و فداکاري در راه حق؛
6. مديريت شرايط بحراني که عمدتاً نقش حضرت زينب بود؛ چه اينکه ايشان به عنوان قافله سالار اسيران و سرپرست کودکان در آن شرايط سخت دوران اسارت و در مقابل نيروهاي دشمن و کوچ دشوار شهر به شهر تا رسيدن به شام و سپس مدينه، اهل بيت امام حسين را همراهي مي کرد؛
7. تغيير ماهيت اسارت و تبديل آن به آزادسازي انسان ها و بيدادگري
اذهان جامعه؛ چه اينکه زينب، ام کلثوم و فاطمه دختر امام حسين اسيران آزادي بخش بودند و ذهنيت مردم را نيز از اسيران جنگي متحول ساختند؛
8. عمق بخشيدن به بعد تراژيک حادثه که حاصل نفس حضور زنان و دخترکان در اين ماجراست؛ چه اينکه تأثيرگذاري عاطفي صحنه هاي پس از عاشورا و بسيج عواطف به نفع جبهه ي حق، گريستن و سوگواري اهل بيت و گرياندن مردم کوفه و شام با سخنراني هايشان، از عوامل اين عمق بخشي به بعد عاطفي حماسه ي عاشورا بود؛
9. مراعات حدود الهي و عفاف و متانت يک زن مسلمان و متعهد، حتي در شرايط اسارت و زير سلطه ي سربازان دشمن.
منابع
1. ابن اثير العربي؛ الکامل؛ [ بي جا]، [ بي تا]، 1408.
2. ايماني يامچي، حسين؛ درس ها و عبرت هاي عاشورا؛ قم: ظهور، 1377.
3. پارسا، طيبه؛ پوشش زن در گستره ي تاريخ؛ قم: احسن الحديث.
4. ذاکري شانديز، سيدمجتبي؛ چرا شيعه بر تربت امام حسين سجده و در عزايش گريه مي کند؟ قم: گل ياس، 1379.
5. رباني خلخالي، علي؛ چهره ي درخشان حسين بن علي؛ قم: مکتب الحسين، 1379.
6. محدثي، جواد؛ پيام هاي عاشورا؛ پژوهشکده ي تحقيقات اسلامي، نمايندگي ولي فقيه در سپاه.
7. محلاتي، سيدهاشم؛ نگاهي کوتاه به زندگاني زينب کبري؛ قم: دفتر تبليغات اسلامي، 1376.
8. مقرم، عبدالرزاق؛ مقتل الحسين، قم: مکتبة بصيرتي، 1394.
نشريه کنگره امام حسين (ع) و مقاومت، جلد2.